نتایج مذاکره ایران و آمریکا و تأثیر آن بر افق اقتصاد و تجارت ایران - کامران مالکیان ( فيصلي )

مذاکرات ایران و آمریکا، سال‌هاست که یکی از مهم‌ترین متغیرهای مؤثر بر اقتصاد و تجارت خارجی کشور محسوب می‌شود. در شرایطی که ایران با فشار تحریم‌ها، محدودیت‌های ارزی و موانع تجاری مواجه است، نتیجه این مذاکرات می‌تواند سرنوشت‌ساز باشد. گشایش‌های ناشی از توافق می‌تواند نقطه عطفی در اقتصاد ملی ایجاد کند و فرصت‌هایی برای توسعه روابط اقتصادی و تجاری با جهان فراهم آورد. سه سناریوی محتمل و آثار اقتصادی آن

1. توافق محدود (گام‌به‌گام) در این سناریو، دو طرف بدون دستیابی به توافق جامع، در قالب توافقاتی مقطعی، بخشی از تحریم‌ها را تعلیق می‌کنند. این نوع توافق معمولاً منجر به افزایش محدود صادرات نفت و بهبود نسبی دسترسی به منابع ارزی می‌شود. آثار اقتصادی و تجاری: • افزایش نسبی صادرات نفت • بهبود محدود در روابط بانکی • گشایش نسبی در واردات مواد اولیه و کالاهای واسطه‌ای • رشد جزئی در صادرات غیرنفتی به کشورهای همسایه
2. توافق جامع و احیای برجام این سناریو شامل لغو گسترده تحریم‌ها، بازگشت کامل به برجام یا توافقی جدید با محتوای مشابه است. چنین توافقی می‌تواند فضای اقتصادی کشور را به‌طور چشمگیری متحول کند. آثار اقتصادی و تجاری: • جهش در صادرات نفت، گاز و پتروشیمی • بازگشت شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران خارجی • افزایش ورود ارز به کشور و کاهش فشار بر بازار ارز • بهبود روابط تجاری با اروپا، شرق آسیا و سایر شرکای جهانی • امکان عضویت فعال در توافقات منطقه‌ای و سازمان‌های اقتصادی بین‌المللی
3. شکست مذاکرات در صورت عدم توافق، تحریم‌ها پابرجا می‌مانند یا حتی تشدید می‌شوند. در چنین شرایطی، ایران ناگزیر است همچنان به راهبردهای مقاومتی، تجارت منطقه‌ای و روش‌های غیررسمی اتکا کند. آثار اقتصادی و تجاری: • تداوم فشار بر بازار ارز و رشد تورم • محدودیت در واردات کالاهای استراتژیک • کاهش جذابیت بازار ایران برای سرمایه‌گذاران • افت صادرات رسمی و افزایش هزینه‌های مبادله • وابستگی بیشتر به شرکای محدود مثل چین و روسیه تأثیر بر تجارت منطقه‌ای در صورت توافق (حتی محدود)، ایران قادر به تقویت روابط با کشورهای منطقه به‌ویژه عراق، ترکیه و کشورهای حوزه خلیج فارس خواهد بود. باز شدن مسیرهای بانکی و حمل‌ونقل، می‌تواند صادرات غیرنفتی ایران را توسعه دهد. در مقابل، در صورت عدم توافق، ایران با محدودیت‌های جدی در دسترسی به بازارها، زنجیره‌های تأمین و خدمات مالی مواجه خواهد ماند. نتیجه‌گیری و توصیه‌ها مذاکرات ایران و آمریکا می‌تواند درهای جدیدی را به روی اقتصاد کشور بگشاید. توافق جامع، فرصتی تاریخی برای رشد اقتصادی و توسعه تجارت بین‌المللی ایران فراهم می‌کند، اما حتی توافق محدود هم می‌تواند بخشی از فشارها را کاهش دهد. در هر صورت، ایران باید با حفظ انسجام داخلی، تنوع‌بخشی به اقتصاد، تقویت بخش خصوصی و توسعه روابط منطقه‌ای، از فرصت‌های پیش رو حداکثر استفاده را ببرد. توصیه‌های راهبردی: • تقویت دیپلماسی اقتصادی، به‌ویژه در سطح منطقه • حمایت از تولید و صادرات غیرنفتی • فراهم‌سازی بسترهای جذب سرمایه‌گذاری خارجی • ارتقاء زیرساخت‌های بانکی و حمل‌ونقل برای توسعه تجارت

•دبیر کل اتاق بازرگانی صنایع معادن و کشاورزی خرمشهر پژوهشگر مقطع دکترا روابط بین الملل